Er moet sprake zijn van een zwaarwichtig belang van de werkgever om gebruik te kunnen maken van een eenzijdig wijzigingsbeding.
En bovendien moet dit belang zo zwaar zijn dat het belang van de werknemer (om de arbeidsvoorwaarde ongewijzigd te laten) naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid moet wijken. Maar wanneer is er nu aan deze voorwaarden voldaan?
Zoals je waarschijnlijk wel aanvoelt is deze vraag moeilijk in algemene zin te beantwoorden. Het hangt natuurlijk van geval tot geval af of er sprake is van een zodanig zwaarwichtig belang waardoor het belang van de werknemer moet wijken.
Hieronder een aantal vuistregels om rekening mee te houden.
De omstandigheid dat het voor een werkgever ‘duur’ of ‘onhandig’ is om bepaalde arbeidsvoorwaarden te blijven toepassen, zal door een rechter in het algemeen niet als een zwaarwichtig belang worden gezien. De wens van een werkgever om, bijvoorbeeld na een overname, arbeidsvoorwaarden te harmoniseren, zal dus in de regel geen zwaarwichtig belang vormen.
De wetgever noemt zelf het voorbeeld van een werkgever die in grote financiële moeilijkheden verkeert en om die reden bijvoorbeeld een onkostenvergoeding wil wijzigen.
Het bestaan van een overgangsregeling en de kwaliteit daarvan zal voor een rechter een belangrijke rol kunnen spelen bij de vraag of een bepaalde wijziging door de werknemers geaccepteerd moet worden.
De instemming van de ondernemingsraad met een bepaalde wijziging kan een belangrijke positieve factor vormen om de rechter ervan te overtuigen dat er sprake is van een zwaarwichtig belang.
De rechtspraak over het eenzijdig wijzigingsbeding geeft een wisselend beeld en is erg toegespitst op het specifieke geval. Om je een beeld te geven van de manier waarop rechters omgaan met discussies over het wel of niet mogen toepassen van een eenzijdig wijzigingsbeding zet ik hieronder een aantal voorbeelden op een rijtje.
soort arbeidsvoorwaarde
pensioenregeling
korte beschrijving
Werkgever wil stijgende pensioenkosten indammen door eindloon te wijzigen naar middelloon. Samen met de ondernemingsraad wordt een pensioencommissie ingesteld. Deze commissie adviseert de werkgever om naar een middelloonregeling over te gaan.
uitslag voor de werkgever
positief
overweging van de rechter
De werkgever heeft voldoende aangetoond dat er sprake is van een zwaarwichtig belang. Zonder wijziging zullen de pensioenkosten voor de werkgever zodanig stijgen dat hij deze niet meer kan betalen. Het in stand houden van de financiële gezondheid van een bedrijf is een zwaarwegend belang. Ook de instemming van de ondernemingsraad is een aanwijzing dat er sprake is van een zwaarwichtig belang.
vindplaats
Rechtbank Amsterdam 25 maart 2016, JAR 2016/99
soort arbeidsvoorwaarde
premieverdeling pensioenregeling
korte beschrijving
De werkgever wil de premieverdeling voor het pensioen wijzigen van 2/3 voor de werkgever en 1/3 voor de werknemer naar 1/2 voor de werkgever en 1/2 voor de werknemer vanwege het feit dat de cao deze premieverdeling voorschrijft en de werkgever verplicht is deel te gaan nemen aan een bedrijfstakpensioenfonds.
uitslag voor de werkgever
gematigd positief
overweging van de rechter
De wijziging van de pensioenovereenkomst was geen vrije keus van de werkgever maar het gevolg van de wettelijk verplichte deelneming aan het bedrijfstakpensioenfonds en de wijziging van de cao. Onder deze omstandigheden mag de werkgever gebruik maken van zijn wijzigingsbevoegdheid. De werkgever had wel een ruimere overgangsregeling (van een kalenderjaar) moeten toepassen.
Werkgever (UWV) wil leaseauto’s alleen nog ter beschikking stellen aan buitendienstmedewerkers.
uitslag voor de werkgever
positief
overweging van de rechter
Het UWV is genoodzaakt tot grootschalige bezuinigingen en een aanzienlijke personeelsreductie. De vorige (ruimere) leaseautoregeling past niet bij het imago van het UWV dat door publieke middelen wordt gefinancierd. De rechter overweegt daarbij dat er sprake is van een ruime overgangsmaatregel. Bovendien wordt werknemers aangeboden om de leaseauto tegen een renteloze lening over te nemen.
Werkgever wil dat over de reisurenvergoeding geen vakantietoeslag meer wordt opgebouwd en dat deze vergoeding niet meer meetelt als grondslag voor de pensioenopbouw.
uitslag voor de werkgever
negatief
overweging van de rechter
De werkgever heeft onvoldoende aannemelijk gemaakt dat hij een zwaarwichtig belang heeft. Weliswaar zijn de personeelskosten van de werkgever hoger dan die van zijn concurrenten en loopt hij daardoor regelmatig opdrachten mis, maar de werkgever heeft niet aannemelijk gemaakt dat het bijstellen van de reisurenvergoeding een oplossing voor deze problemen biedt. Ook heeft de werkgever niet inzichtelijk gemaakt welke besparingen de wijziging oplevert. Verder is van belang dat de maatregel niet geldt voor een grote groep werknemers. De ondernemingsraad heeft wel met de wijziging ingestemd, maar dat is in dit geval onvoldoende om de wijziging te rechtvaardigen.
vindplaats
Rechtbank Utrecht 26 juli 2005, JAR 2005/201
soort arbeidsvoorwaarde
hypotheekrentekorting
korte beschrijving
Werkgever wil korting op hypotheekrente bij uitdiensttreding stopzetten. De werkgever wijst voor het zwaarwichtige belang op de gevolgen van de economische crisis, de onder druk staande verzekeringsmarkt, de strenge eisen van de AFM en de toenemende concurrentie en daardoor noodzakelijke kostenreducties.
uitslag voor de werkgever
negatief
overweging van de rechter
De argumenten van de werkgever zijn slechts algemeen geformuleerd. De werkgever heeft geen inzage gegeven in haar eigen financiële situatie en heeft evenmin inzichtelijk gemaakt welke besparing de afschaffing van de korting oplevert. Van een bedrijfseconomische noodzaak lijkt dus geen sprake te zijn.
Een transportonderneming ziet zich geconfronteerd met het wegvallen van een groot deel van haar internationale ritten. Om die reden wil de werkgever, met een beroep op een cao-bepaling, haar internationale chauffeurs terugplaatsen in de functie van nationaal chauffeur met een daarbij behorend lager salaris.
uitslag voor de werkgever
positief
overweging van de rechter
De werkgever heeft in eerste instantie overleg gevoerd met de werknemers over de achtergrond van de maatregel. Gelet op de forse terugloop van internationale ritten is er sprake van een zwaarwichtig belang van de werkgever. Verder past de werkgever een afbouwregeling over langere termijn toe.
In het kader van een noodzakelijke kostenreductie stelt de werkgever dat de functie van directiesecretaresse (salarisgroep 9) voor de afdeling commercie komt te vervallen. Met een beroep op het wijzigingsbeding biedt de werkgever de werknemer de functie van receptioniste aan (salarisgroep 5).
uitslag voor de werkgever
positief
overweging van de rechter
De reden van de wijziging is bedrijfseconomisch van aard. Het besluit van de werkgever om de functie van directiesecretaresse te laten vervallen is begrijpelijk. Er lijken geen alternatieven te zijn naast de aangeboden functie van receptioniste. De werkgever heeft op twee manieren de gevolgen van de financiële achteruitgang voor de werknemer beperkt. Aan de ene kant past de werkgever de regeling uit de cao toe op grond waarvan de werknemer nog drie maanden recht heeft op het oude loon. Daarnaast biedt de werkgever aan het loon te betalen op grond van schaal 6, terwijl de functie van receptioniste in ingeschaald in schaal 5.
Bestel het boekje “Arbeidsvoorwaarden (eenzijdig) wijzigen”. In dit zeer praktische boekje wordt stap voor stap uitgelegd hoe je als werkgever of HR-professional bepaalde arbeidsvoorwaarden (eenzijdig) kunt wijzigen. Voor meer informatie of direct bestellen klik hier.