Onvoorziene omstandigheden

Op grond van onvoorziene omstandigheden kan een rechter de gevolgen van een overeenkomst wijzigen. Deze omstandigheden moeten dan wel zodanig zijn dat de andere partij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet mag verwachten dat de overeenkomst ongewijzigd in stand gelaten wordt.

Een beroep op onvoorziene omstandigheden, door juristen ook wel ‘imprévision’ genoemd is gebaseerd op een wettelijke bepaling. Artikel 258 van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek luidt:

Artikel 6:258 BW

1) De rechter kan op verlangen van een der partijen de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden welke van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Aan de wijziging of ontbinding kan terugwerkende kracht worden verleend.

2) Een wijziging of ontbinding wordt niet uitgesproken, voor zover de omstandigheden krachtens de aard van de overeenkomst of de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening komen van degene die zich erop beroept.

3) Voor de toepassing van dit artikel staat degene op wie een recht of een verplichting uit een overeenkomst is overgegaan, met een partij bij die overeenkomst gelijk.

In het arbeidsrecht wordt slechts zelden een beroep op dit artikel gedaan. Het artikel is dan ook geschreven voor extreme situaties.

Wat is een onvoorziene omstandigheid?

Met de woorden ‘onvoorziene omstandigheden’ wordt gedoeld om omstandigheden die zich hebben voorgedaan na het sluiten van het betreffende (arbeids)contract en waarmee beide partijen bij het sluiten van de overeenkomst geen rekening hebben gehouden. Maar als de omstandigheid op het moment dat de overeenkomst werd aangegaan voorzienbaar was, kan geen beroep meer op dit artikel worden gedaan.

Bovendien kan er evenmin een beroep op deze bepaling worden gedaan als de onvoorziene omstandigheden voor rekening komen van degene die zich erop beroept. Het onderstaande voorbeeld maakt duidelijk wat hiermee bedoeld wordt.

Rechtspraak

Een werkgever heeft met een aantal werknemers een zeer royale bonusregeling afgesproken. Als de onderneming vervolgens wordt verkocht en onderdeel gaat uitmaken van een groot financieel concern, wil de werkgever de bonusregeling wijzigen. Daarbij doet de werkgever onder andere een beroep op onvoorziene omstandigheden. De rechter wijst dit beroep van de hand. Volgens de rechter is het maar de vraag om het hier gaat om onvoorziene omstandigheden. Maar zelfs als dat het geval is, gaat het hier om omstandigheden die voor rekening van de werkgever dienen te komen, zodat de werkgever zich hier niet op kan beroepen.

Bron: Rechtbank Rotterdam 28 oktober 2004, JAR 2005/73

Een van de weinige uitspraken van de afgelopen jaren waarin een werkgever met succes een beroep heeft gedaan op onvoorziene omstandigheden heeft betrekking op een afvloeiingsregeling.

Rechtspraak

Een technisch directeur had in zijn arbeidsovereenkomst een contractueel afvloeiingsbeding staan. Toen zijn arbeidsplaats wegens een reorganisatie kwam te vervallen beriep hij zich op dit beding en claimde hij een ontslagvergoeding van € 365.000 bruto. In een kortgedingprocedure kwam de rechter tot het oordeel dat er door de hevigheid van de crisis in de bouwwereld en uitgaande van de slechte financiële situatie van de werkgever gesproken kon worden van onvoorziene omstandigheden. De rechter kende de werknemer een (voorlopige) vergoeding toe van € 40.000 bruto. Dit bedrag kwam overeen met de inhoud van het sociaal plan.

Je kunt je overigens afvragen in hoeverre de bovenstaande uitspraak juridisch correct is. Volgens de wet kan een werkgever namelijk geen beroep doen op onvoorziene omstandigheden als het gaat om omstandigheden die voor zijn rekening komen. Slechte marktontwikkelingen en een daaruit voortvloeiende slechte financiële situatie zijn bij uitstek ondernemersrisico’s die voor rekening van de werkgever komen.

Tip!

Bestel het boekje “Arbeidsvoorwaarden (eenzijdig) wijzigen”. In dit zeer praktische boekje wordt stap voor stap uitgelegd hoe je als werkgever of HR-professional bepaalde arbeidsvoorwaarden (eenzijdig) kunt wijzigen. Voor meer informatie of direct bestellen klik hier.