Opzettelijk ziek worden, gebruik van alcohol en cosmetische ingrepen

Er geldt een belangrijke uitzondering op de regel dat de oorzaak van de ziekte niet van invloed is op de verplichting van de werkgever om bij ziekte het loon door te betalen. Als de ziekte namelijk met opzet veroorzaakt is, heeft de werknemer geen recht meer op doorbetaling van zijn loon.

Maar wanneer kun je nu zeggen dat een werknemer met opzet ziek geworden is?

Uit de rechtspraak op dit punt is in elk geval duidelijk dat het beoefenen van een gevaarlijke sport (bungeejumpen, off-piste skiën) niet gelijk gesteld kan worden met opzet. Met andere woorden: ook als een werknemer arbeidsongeschikt raakt doordat hij een gevaarlijke sport beoefent, heeft hij recht op doorbetaling van (70% van) zijn loon. Als het gaat om doorbetaling van het deel van het loon boven de wettelijke minimumgrens van 70%, kun je voor dit deel wel afspreken dat er alleen loondoorbetaling bij ziekte zal plaatsvinden als de werknemer geen schuld heeft aan zijn arbeidsongeschiktheid. Het onderstaande voorbeeld maakt dit duidelijk.

Rechtspraak

Een chauffeur speelt in zijn vrije tijd voetbal en raakt daarbij regelmatig geblesseerd. Omdat hij daardoor vaak arbeidsongeschikt is, dringt zijn werkgever er bij hem op aan om te stoppen met voetballen en een andere minder blessuregevoelige sport te gaan beoefenen. Daarop laat de werknemer weten dat hij er voor gekozen heeft om in de toekomst te gaan zaalvoetballen. Dit is volgens de werkgever een bijzonder ongelukkige keuze omdat zaalvoetbal bekend staat als een zeer blessuregevoelige sport.

De werkgever waarschuwt de werknemer dat hij stappen overweegt als de werknemer opnieuw uitvalt ten gevolge van het beoefenen van een blessuregevoelige sport. Volgens de cao die op de arbeidsverhouding van toepassing is, heeft de werknemer bovenop de wettelijke loondoorbetaling bij ziekte recht op een aanvulling tot 100% van zijn nettoloon behalve “indien de arbeidsongeschiktheid door zijn schuld of toedoen is veroorzaakt.”

Als de werknemer weer uitvalt vanwege knieklachten die weer het gevolg zijn van een voetbalwedstrijd, weigert de werkgever om de aanvulling op grond van de cao te betalen. Daarop start de werknemer een procedure die uiteindelijk wordt uitgevochten tot aan de Hoge Raad. Volgens de Hoge Raad heeft de werkgever juist gehandeld en mag een werkgever met een werknemer afspreken (bijvoorbeeld in een cao) dat er alleen recht bestaat op meer dan 70% van het loon als de arbeidsongeschiktheid niet is veroorzaakt door de schuld van de werknemer.

Zelfs een werknemer die onder invloed van alcohol een verkeersongeval veroorzaakt, heeft zijn arbeidsongeschiktheid niet opzettelijk veroorzaakt, zo vinden de meeste arbeidsrechtgeleerden.

Rechtspraak

Toch dacht de kantonrechter in Amersfoort hier anders over toen hij in 2002 moest oordelen over een werknemer die met bovenmatig veel alcohol in zijn bloed een verkeersongeval veroorzaakte met de leaseauto die hem door zijn werkgever ter beschikking was gesteld:

“De kantonrechter stelt vast dat werknemer geen recht heeft op loon indien moet worden geoordeeld dat het verkeersongeval, en de daaruit voortvloeiende arbeidsongeschiktheid, aan zijn opzet is te wijten.

Vast staat dat werknemer met een aanmerkelijk hoger alcoholpromillage in zijn bloed dan wettelijk is toegestaan uit vrije wil de beslissing heeft genomen in zijn auto te stappen. Het mag van algemene bekendheid worden verondersteld dat deelneming aan het verkeer in dergelijke omstandigheden een groot risico inhoudt op het ontstaan van een ongeval, en daarmee op arbeidsongeschiktheid.

Gelet hierop acht de rechter het aannemelijk dat de bodemrechter zal oordelen dat het nemen van dit risico gelijkgesteld moet worden aan opzet aan de zijde van werknemer, waarbij opmerking verdient dat het hier niet gaat om risicovol gedrag als sportbeoefening, maar om gedrag waarop door de wet straf is gesteld.”

Bron: Kantonrechter Amersfoort 12 december 2001, JAR 2002/34

Wel zou een werkgever in die situatie het standpunt kunnen innemen dat de werknemer hooguit recht heeft op 70% van zijn loon, maar dat een eventuele aanvulling op dit percentage naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. Dit was namelijk de conclusie van de kantonrechter in Tilburg (18 mei 2005, JAR 2006/77) die in 2005 een oordeel moest vellen over het recht op loon van een werknemer die onder invloed van alcohol zwaar gewond raakte toen hij op een zaterdagavond zijn motor bestuurde en een ongeluk kreeg.

Ook als het gaat om cosmetische operaties (dus zonder enige medische noodzaak) zal het voor een werkgever moeilijk zijn om een rechter ervan te overtuigen dat de werknemer opzettelijk ziek is geworden en dus geen recht heeft op loon. Er zijn wel enkele uitspraken waaruit blijkt dat rechters het in die situatie logisch vinden dat de dag van de operatie en de te verwachten herstelperiode voor rekening van de werknemer moeten komen. Als er vervolgens complicaties optreden en de werknemer is langer dan verwacht arbeidsongeschikt, dan komt deze niet te voorziene periode weer voor rekening van de werkgever (kantonrechter Middelburg 8 juli 2012, JAR 2012/217).

Tip!

Bestel het boekje “De zieke werknemer”. Met dit boekje wordt je als werkgever of HR-professional stap voor stap begeleid bij alle onderdelen van het re-integratieproces en worden alle arbeidsrechtelijke spelregels op een begrijpelijke wijze uitgelegd. Voor meer informatie of direct bestellen klik hier.